Ik kan het elke professional (weer) eens aanraden. Dompel jezelf onder in de wondere wereld van het systeemdenken. Zoals het werk van Zoe McKey uit 2018, er is genoeg te bekijken! Een heerlijke ‘kick in the ass’ voor wie zich af en toe verliest in actieplannen die goedbedoeld meer aan symptoombestrijding dopen, dan zorgen voor echte doorbraken. De druk om actie is altijd groot en in het professionele leven zijn vooral managers & bestuurders dol op op ‘quick wins’ en ‘bandje plakken’, voor een meekijkende buitenwacht te interpreteren als vitale symptomen van leven en prestatie.
Groot
De systeembenadering gaat altijd voor het grote plaatje. Wat op de ene plek aan actie wordt ondernomen, werkt bijna altijd door op andere plekken. Die onderlinge impact wordt niet altijd herkend, omdat de relatie niet simpel lineair is en bovendien bijna altijd vertraagd doorkomt.
Het vraagt om leiderschap om geduld en overzicht te bewaren, en verschillende ‘subsystemen’ te verenigen achter een gedoeld doel. En vooral, om voor te leven dat ‘slim’ nogal eens beter is dan ‘snel’. Die ene procent aan actie is soms net even dan vijftig procent zweet en geploeter, het blijft een spannend gegeven.
Vuisregels
Gelukkig zijn er wel wat spel- en vuistregels te vinden voor een praktische toepassing. In beginsel gaat het om het om het opsporen van obstakels, zorgen voor feedbackloops die ofwel versterken dan wel wat remmen (‘balanceren’). Ok, ik geef toe, te abstract. Nieuwe poging.
1 Werk met brede teams. Een ‘beetje probleem’ raakt veel domeinen, zorg dat meerdere disciplines en ervaringsdeskundigen aan tafel zitten en elkaar ook letterlijk ontmoeten (ook al is het nu online).
2 Stel structurele vragen. Waarom is een probleem zo gegroeid, wat zit er achter of onder? Zet daarbij laser-ogen op om ook te kijken naar verborgen en onzichtbare oorzaken. Storytelling helpt vaak als methode om de onbegrepen aspecten beter in beeld te krijgen.
3 Negeer geen informatie. Ja, de zon schijnt wellicht, maar wat zijn de wolken die ook op de radar staan? Systeemdenkers snappen bij uitstek ‘het gevaar’ van stijgende of dalende cijfers. Denk aan een lichte vertraging op het spoor die het hele net ontregelt.
4 Kies voor een echt samenhangend actiepakket. Geen losse flodders, maar gelijktijdig sleutelen aan maatregelen of acties die het hele systeem verbeteren.
5 Leer van alles en iedereen. Elders is ook het wiel uitgevonden. En besef dat elke afgrenzing bijna altijd hopeloos arbitrair is. Speel met ‘frames’ en werk met eindeloos vernieuwde probleemdefinities, wat het mogelijke interventie-repertoire verfrist en verrijkt. Schoenmaker, houd je niet bij je leest.
6 Schroom niet om het regelmatig over een andere boeg te gooien. Geen nieuwe ingrediënten, maar nieuwe recepten. ‘Change the rules’. Met vaak gegarandeerde doorwerking naar andere circuits, al of niet met enige ‘vertraging’.